What Is History Of Ashadhi Wari: पंढरीची वारी ही फक्त एक श्रद्धेची यात्रा नाही, तर महाराष्ट्राची सभ्यता, सांस्कृतिक निष्ठा आणि अध्यात्मिक एकात्मतेचा अमर सोहळा आहे. आषाढाची चाहूल लागली की, हरिमय वारकरी हजारो किलोमीटर चालून विठोबाच्या दर्शनाला जातात. हा गजर, हा गोंधळ, हा अनंत भक्तीचा गुणगान पूर्ण महाराष्ट्राला एक अनुबद्ध भावनेत गुंफून टाकतो.
वारीची सुरूवात कधी झाली
विठ्ठलाचा प्रत्येक भक्त, वारकरी, टाळ मृदुंगाच्या, ढोल-ताशाच्या तालबद्ध गजरात ‘ज्ञानबा तुकोबाराम’, ‘हरिजय’, ‘जय विठ्ठल’ अभंग म्हणत पंढरीच्या दिशेने निघतात. ही यात्रा वारकऱ्यांच्या श्रद्धेचे एक उत्तुंग दर्शन आहे. ज्या दिवशी विठ्ठल पंढरपूरात आले, त्या दिवसापासून हा अखंड प्रवास सुरू झाला, अशी वारकरी सांप्रदायाची समजूत आहे. वर्षानुवर्षे चालू असणारी ही वारी सुरू कधीपासून झाली? असा प्रश्न मनात डोकावतो.
इतिहासातले पुरावे पाहता, 13व्या शतकापासून वारीची नोंद मिळते. संत ज्ञानेश्वर, नामदेव, तुकाराम यांसारख्या महान संतांनी यापूर्वीही या वारीत सहभाग घेतला होता. म्हणून खरं तर ह्या वारीची परंपरा ही हजारो वर्षे चालत आलेली आहे. याचे पुरावे देखील आहे. वारी ही केवळ परंपरा नाही; ती मनाच्या मनापासूनची विठ्ठल उपासना आहे. यात सामूहिकपणा, मैत्रीभाव, श्रद्धा, प्रेम आणि पांडुरंगाच्या दर्शनाची आस सर्वजण अनुभवतात.
वारी म्हणजे काय?
वारी या शब्दाचा उगम वार या शब्दातून झालाय. याचा अर्थ एखादी गोष्ट सतत किंवा नियमितपणे करणे, असा होतो. यावरूनच वारी म्हणजे देवाच्या दर्शनासाठी नियमितपणे पंढरपूरला जाणे, असा होतो. महाराष्ट्रातील वारकरी संप्रदायाची अत्यंत पवित्र अन् श्रद्धेने परिपूर्ण अशी यात्रा आहे. दरवर्षी आषाढी एकादशीच्या मुहुर्तावर विठोबाच्या दर्शनासाठी हजारो भक्त पायी चालत जातात. वारी म्हणजे प्रवास नाही, एक जीवनवाट आहे. यात भक्ती, पावित्र्य, सामूहिक भावना, सेवा आणि सांस्कृतिक प्रबोधन यांचा अमृतपान अनुभवता येतो.
वारी का करावी?
• एकदा तरी आयुष्यात वारीत सहभागी होऊन स्वतःच्या मनाशी नाळ जोडणं, बुद्धीला जागर करणं, आणि आत्म्याला पोषण करणं ही एक वेगळी अनुभूती ठरते.
• वारी ही केवळ धार्मिक यात्रा नसून एक आध्यात्मिक अनुभवआहे. ज्ञानेश्वर, नामदेव, तुकाराम यांच्या अभंगांसोबत भक्ती, साधना, आणि आत्माच्या शोधाचा प्रवास यात समाविष्ट आहे .
• वारीमध्ये विविध सामाजिक स्तरांतील लोक एकत्र येतात, जात-पात विसरून भक्तीने एकत्र होतात. हे ‘सामूहिक उपासने’चं प्रतिमान आहे .
• दिंडी आणि पालखीमध्ये सारा प्रवास हा मित्रत्व, सेवा आणि समाजकल्याणाच्या भावनेने वाहतो .
• वारी महाराष्ट्राचा सांस्कृतिक ठेवा आहे. गाणी, भजने, टाळ–मृदंग, पताका हे सगळे एक प्रगल्भ उत्सव बनवतात.
– साधेपणा आणि संयमाची जाणीव अंगी बळावते. शारीरिक आणि मानसिक दोन्ही आरोग्याला चालना मिळते.
• रस्त्यावर स्थानिक लोक, समाजसेवी, आणि संघटनांकडून अन्न, पाणी, निवारा पुरवला जातो. यामुळे सेवा आणि दान या मूल्यांना चालना मिळते.
जुनी परंपरा
मराठी महिन्यातील आषाढ शुक्ल एकादशीच्या काळामध्ये राज्यातील प्रत्येक गावातून, जवळपास प्रत्येक शहरातून दिंड्या पंढरपूरच्या दिशेने मार्गस्थ होतात. वारकरी पांडुरंगाचे दर्शन घेण्यासाठी आतुर असतात. संत ज्ञानेश्वर महाराजांचे वडील देखील वारीला जायचे, असं सांगितलं जातं. त्यामुळेच वारीची परंपरा ही फार जुनी परंपरा आहे. यापूर्वी गाड्यांची सोय नसल्यामुळे लोक पायीच वारीला, विठुरायाचं दर्शन घेण्यासाठी जायचे. तेव्हापासून ही परंपरा चालत आलेली आहे. टाळ-मृदंगांच्या तालावर अभंग, हरिनाम, कीर्तन प्रवासात सतत सुरूच असते. विविध जात-पात आणि आर्थिक स्तरातील लोकांमध्ये बंधुत्व, मदत आणि सामूहिक आनंद निर्माण होतो. यात्रेत स्थानिक लोक, संस्थांनी भोजन, निवारा, प्रथमोपचार, स्वच्छता यासाठी मदत करतात. पंढरपूर सोहळा, पंढरीची दिंडी, पंढरीवारी या नावानेही ओळखले जाते.
संत पालख्या:
• ज्ञानेश्वरांची पालखी – आळंदी, पुण्याजवळून
• तुकारामांची पालखी – देहूमधून
• एक वारी म्हणजे साधारण 20–21 दिवसांचा प्रवास
• आषाढ आणि कार्तिकी एकादशी
• जवळपास 200–250 किमी अंतर पायी चालून पार केले जात
